تجربه جی‌پی مورگان و جای خالی تحقیق و توسعه در ایجاد خدمات بلاک‌چینی
تقریباً دو سال از رونمایی پروژه ملی «رمز ریال» می‌گذرد و در این مدت، رمز پول ملی با فراز و نشیب‌های مختلفی رو‌به‌رو بود. هم به صورت آزمایشی در جزیره کیش اجرا شد و هم در قالب خدمات بانکی، پا به بازار خدمات پرداخت پایتخت گذاشت. اما با همه این اتفاق‌ها، باز هم رمز ریال نتوانسته به یک پروژه موفق در صنعت بانکی تبدیل شود. از سویی دیگر، بانک مرکزی در مواجهه با رمز ریال رویکردی مثبت داشته و تلاش کرده است روند توسعه آنرا تسهیل کند. با این وجود، چرا رمز ریال نتوانسته سهم بازار مناسبی را از خدمات حوزه بانکی به دست آورد؟
برای یک محصول، توجه به سه ضلع مشتری، ارائه‌دهنده و رگولاتور می‌تواند زمینه رشد و توسعه آنرا مشخص کند. اینکه رگولاتور تا چه اندازه با آن محصول یا خدمت موافق است، ارائه‌دهنده تا چه میزان برای محصول یا خدمت جدید برنامه‌ریزی کرده است و مشتری تا چه اندازه برای استفاده از این خدمت جدید آماده است، از نکاتی هستند که باید به آن پاسخ داده شود.
در خصوص رمز ریال، براساس آنچه گفته شد و با توجه مشوق‌های در نظر گرفته شده برای دارندگان حساب‌های تجاری از سوی بانک مرکزی در اجرای مرحله پیش آزمایشی رمز ریال، می‌توان این برداشت را داشت که چالشی از سوی رگولاتور در این حوزه وجود ندارد. پس برای عدم توسعه نامناسب رمز ریال باید ارائه‌دهنده سرویس یعنی بانک‌ها و استفاده‌کنندگان سرویس را مورد بررسی قرار داد. به‌الطبع، یکی از چالش‌های قابل طرح در سمت بانک‌ها، عدم آمادگی لازم برای استفاده از ریال دیجیتال و طراحی خدمت متناسب با ویژگی‌های این فناوری جدید خواهد بود.
می‌توان اینگونه برداشت کرد که بانک‌ها بدون آمادگی دانشی لازم با فناوری مواجهه شدند که بانک مرکزی آنها را موظف به استفاده از آن کرده بود. در این میان، مدیران ارشد بانک‌ها هم بی‌تأثیر نبودند. تجربه مشابه‌ای در صنعت بانکی سایر کشورها نیز وجود دارد. بانک‌های مطرحی در جهان هستند که از ابتدا برای بلاک‌چین یا رمزارز آماده نبودند ولی به مرور زمینه توسعه آنرا فراهم کردند. شاید یکی از مهمترین و مطرح‌ترین این بانک‌ها، جی‌پی مورگان باشد. جیمی دیمون (Jamie Dimon) مدیرعامل جی‌پی مورگان، در مصاحبه اخیر خود اعلام کرد «ما در حال حاضر یکی از بزرگترین کاربران فناوری بلاک‌چین هستیم و از پتانسیل‌های این فناوری در حوزه خدمات مالی استفاده می‌کنیم». این در حالی است که همین بانک سال‌ها پیش نظر مثبتی نسبت به فضای بلاک‌چین و رمزارز نداشت ولی اکنون بلاک‌چین را به عنوان یک راه عالی برای تبادل اطلاعات و ایجاد اعتماد میان بانک‌ها و کاربران معرفی می‌کند.
از بانک تا هلدینگ فناوری اطلاعات
بانک جی‌پی مورگان (JPMorgan Chase & Co) به عنوان یکی از بزرگترین هلدینگ‌های خدمات مالی و فناوری در آمریکا شناخته می‌شود و در نظام مالی و اقتصاد جهانی همواره نقش موثری داشته است. جی‌پی مورگان در قرن هجدهم میلادی توسط یک بانکدار موفق به نام جان پی‌مورگان و شرکای او شکل گرفت و انعطاف‌پذیری، حضور مدیران با تجربه و پذیرش فناوری‌های جدید، این بانک را از موانع و بحران‌های مالی نظیر بحران سال ۲۰۰۸ عبور داد و به جایگاه امروز خود رساند.
امروزه بانک جی‌پی مورگان به عنوان یکی از بزرگترین بانک‌های آمریکا از نظر دارایی شناخته می‌شود و در جایگاه جهانی، رقیب بانک HSBC محسوب می‌شود. ساختار حال حاضر این نهاد مالی، حاصل ادغام چندین بانک، موسسه مالی و شرکت‌های فعال در صنعت مالی است که فرایند خریداری آنها از سال ۱۹۹۶ آغاز شده و همچنان ادامه دارد. برخی از این سازمان‌های خریداری‌شده توسط جی‌پی مورگان، مانند هلدینگ بانکداری Washington Mutual، پیش از پیوستن به این بانک، از ادغام چند موسسه مالی شکل گرفته بودند و در ادامه فعالیت خود، وارد گروه مالی جی‌پی مورگان شدند.
بانک جی‌پی‌مورگان به عنوان یکی از مؤسسه‌های پیشرو در زمینه‌ی امور مالی، طیف وسیعی از خدمات را به مشتریان خود که عمدتاً شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مالی هستند، ارائه می‌دهد. خدمات این شرکت در حوزه‌های مشاوره مالی، مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری، بانکداری تجاری و شخصی، و فعالیت در بازارهای مالی خلاصه می‌شود.
علاوه بر خدمات مالی، تیم‌های تحقیق و توسعه فعال در جی‌پی مورگان به دنبال بررسی فناوری‌ها و ابزارهای جدید هستند تا از آنها در جهت منافع خود استفاده کنند. بلاک‌چین یکی از حوزه‌هایی است که در این بانک دپارتمان مستقل تحقیق و توسعه‌ی خود را دارد و خدمات و محصولات داخلی مربوط به این فناوری همواره در حال توسعه هستند. ایجاد استیبل‌کوین سازمانی برای تراکنش‌های موسسات مالی و تاسیس شبکه‌ی بلاک‌چینی برای کاهش هزینه و تسهیل پرداخت‌های بین بانکی، از جمله دستاوردهای جی‌پی مورگان در حوزه‌ی کریپتو و بلاک‌چین است که در ادامه با جزئیات بیشتر بررسی خواهیم کرد.
ارز دیجیتال جی‌پی مورگان (JPM Coin)
جی‌پی مورگان به عنوان اولین بانک آمریکایی، در سال 2019 پروژه ارز دیجیتال خود را به نام جی پی مورگان کوین یا JPM Coin راه اندازی کرد. استیبل کوین JPM ارزشی معادل یک دلار آمریکا دارد و برای ارائه خدمات پرداخت و تسویه حساب فوری به موسسات مالی و سازمان‌ها طراحی شده است. این رمزارز در صرافی‌های رایج لیست نشده و تنها با چشم انداز ارائه خدمات سازمانی به نهادهای مالی شکل گرفته است. برنامه ریزی دقیق، پیاده سازی استراتژی و زیرساخت مناسب، در کنار استقبال شرکت‌ها و موسسات مالی از جی‌پی مورگان کوین، حجم تراکنش‌های روزانه این رمزارز را در سال 2023 به 1 میلیارد دلار رساند.
شبکه Liink
یکی از دستاوردهای شرکت اونیکس، پلتفرم پرداخت Liink است که قابلیت کاهش هزینه‌ها و زمان پردازش را برای تراکنش‌های مالی فراهم می‌کند. شبکه بلاک‌چینی لینک ابتدا به عنوان شبکه اطلاعات بین بانکی فعالیت خود را شروع کرد و در ادامه، به عنوان بستری برای انجام تراکنش‌های برون مرزی بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ دنیا، در اختیار بیش از 400 موسسه و نهاد مالی قرار گرفت. با استفاده از این شبکه، برای سازمان‌ها و بانک‌های مرکزی که با جی‌پی مورگان همکاری می‌کنند، قابلیت نقل و انتقالات ارزی با دلار آمریکا به وسیله استیبل کوین این مجموعه یعنی JPM فراهم می‌شود. بانک مرکزی هند (SBI)، یکی از اولین موسسات مالی است که برای تراکنش‌های برون مرزی خود با جی‌پی مورگان همکاری می‌کند و در زمان شروع همکاری، معاون این بانک اعلام کرد، به دنبال همکاری بیشتر با این مجموعه برای توسعه اپلیکیشن‌های کاربردی جهت ارائه خدمات به کاربران خود هستند.
لزوم توجه به تجربه جهانی و تحقیق و توسعه در ایجاد خدمات مشتری محور
بانک JPMorgan با قدمت و اعتبار خود در صنعت مالی به عنوان الگو برای بانکداران و مؤسسات مالی شناخته می‌شود. حضور و فعالیت مداوم این سازمان در فضای بلاک‌چین، نهادهای مالی را در دیگر نقاط دنیا برای حرکت به سمت فناوری‌های نوین نظیر بلاک‌چین ترغیب می‌کند. با افزایش سرعت رشد فناوری‌های مالی، بانک‌ها، سازمان‌ها و موسسات که در راستای این خدمات فعالیت می‌کنند، برای حفظ کاربران خود و توسعه همکاری‌ها، نیازمند پذیرش فناوری‌های نوین و پیاده‌سازی آنها در سریع‌ترین زمان ممکن هستند.
تشکیل دپارتمان مستقل برای تحقیق و توسعه در فضای بلاک‌چین، راه‌اندازی ارز دیجیتال بومی و شبکه‌ی بلاک‌چین سازمانی، از جمله اقدامات جی‌پی مورگان در این فضا بود که در کنار سرعت پذیرش، توسعه و انعطاف‌پذیری این نهاد مالی، قابلیت همزیستی سیستم بانکداری با بلاک‌چین را در سال‌های اخیر نمایش داد.
چنین تجربه‌ای در سایر بانک‌ها و مؤسسات مالی جهانی نیز وجود دارد. هر بانک، متناسب با نیاز مشتری و یا جامعه خود از بلاک‌چین و رمزارز استفاده نموده است. بانکی از فناوری رمز ارز داخلی برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان استفاده نموده و بانکی دیگر برای ارائه خدمات شهروندی، اما همه اینها، براساس بررسی نیاز و تحقیق در خصوص بهبود تجربه مشتری انجام شده است.
به نظر می‌رسد تجربه بانک‌های کشور در استفاده از رمز ریال با تجربه جهانی تفاوت داشته باشد. آنچه مشخص است، بانک‌های کشور بیشتر در قالب انجام وظایف تکلیفی به رمز ریال نگاه کرده و به پیاده‌سازی زیرساخت‌های آن پرداختند. شاید در این بخش، لزوم توجه به ظرفیت فین‌تک‌ها بتواند راهگشایی برای حل چالش استفاده از رمز ریال باشد.
